Οι περιοχές NATURA 2000 στην Περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών*

Καθώς η υπαίθρια και βιωματική εκπαίδευση αλλά και η σύνδεση με το τοπικό περιβάλλον αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (μαζί με την εθελοντική συμμετοχή, την ερευνητική εργασία σε ομάδες, την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και την παρέμβαση στην τοπική κοινωνία διαμορφώνοντας ενεργούς πολίτες), κάθε Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης θεωρεί αυτονόητο την προετοιμασία εκπαιδευτικών προγραμμάτων που να αφορούν προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000 της περιοχής του και την υλοποίησή τους σε αυτές τις περιοχές, έξω δηλαδή από το σχολείο αλλά και από τις εγκαταστάσεις του Κέντρου.

ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA 2000 ΣΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Για παράδειγμα, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου υλοποιεί το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα για το νερό εξ’ ολοκλήρου (όλη την ημέρα) ή εν μέρει στη λίμνη της Αγιάς, τη λίμνη του Κουρνά ή τη Γεωργιούπολη, που αποτελούν προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου NATURA 2000.

Αντίστοιχα, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ανωγείων στο Ρέθυμνο έχει σχεδιάσει και υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα στον Ψηλορείτη, το ΚΠΕ Αρχανών στο Ηράκλειο έχει σχεδιάσει και υλοποιεί εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη “Βιοποικιλότητα στην περιοχή μας”, το ΚΠΕ Ιεράπετρας – Νεάπολης Λασιθίου για τους υγροτόπους της περιοχή του κοκ.

Στη διάρκεια αυτών των μονοήμερων ή διήμερων προγραμμάτων, οι μαθητές κι εκπαιδευτικοί από όλη την Ελλάδα που συμμετέχουν έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν μαζί με εκπαιδευτικούς των ΚΠΕ τις συγκεκριμένες περιοχές NATURA 2000, να εξερευνήσουν την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής, να παρατηρήσουν τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, τα προβλήματα που πιθανόν να υπάρχουν και να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις για την προστασία τους εξετάζοντας με κριτική σκέψη και διάλογο τι μπορούν να κάνουν οι ίδιοι γι’ αυτό, τι μπορούν να κάνουν επιστημονικοί φορείς, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και το κράτος, οι πολίτες κι η τοπική κοινωνία. Όλα αυτά γίνονται μέσα από σχεδιασμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες (εκπαιδευτικά παιχνίδια, κυνήγι θησαυρού, παιχνίδια ρόλων και δραματοποιήσεις μύθων, παραδοσιακά ή αυτοσχέδια τραγούδια και μαντινάδες κλπ), μεγάλο μέρος των οποίων υλοποιείται στην ύπαιθρο.

ΟΙ ΠΕΡΙΟΧΕΣ NATURA 2000 ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΠΕ

Οι περιοχές NATURA 2000 όμως περιλαμβάνονται και σε άλλες δράσεις των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όπως:

·         Οι δράσεις στη λίμνη της Αγιάς είτε για την Ευρωπαϊκή Γιορτή των Πουλιών (συνεργασία ΚΠΕ Βάμου με Ορνιθολογική Εταιρεία και Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων) είτε για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού (συνεργασία ΚΠΕ Βάμου με τη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Χανίων). Το ΚΠΕ Βάμου έχει ακόμη προγραμματισμένες δράσεις στη λίμνη της Αγιάς με σχολεία την άλλη εβδομάδα (17 Μαΐου) με το 2^ο Δημοτικό Σχολείο Κισάμου για τη Διεθνή Ημέρα Υπαίθριας Εκπαίδευσης και στις 24 Μαΐου με το Δημοτικό Σχολείο Αγροκηπίου για τη Διεθνή Ημέρα Βιοποικιλότητας.

•      Επισκέψεις εκπαιδευτικών στα πλαίσια διήμερων ή τριήμερων σεμιναρίων, όπως π.χ. στη Νήσο Χρυσή στο Λασίθι στα πλαίσια Σεμιναρίου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του ΚΠΕ Ιεράπετρας, στον Ομαλό στα πλαίσια Σεμιναρίου του ΚΠΕ Βάμου, στον Ψηλορείτη στα πλαίσια Σεμιναρίου του ΚΠΕ Ανωγείων ή στο Γιούχτα στα πλαίσια Σεμιναρίου του ΚΠΕ Αρχανών.

•      Ευρύτερες συνεργασίες όπως πέρσι του ΚΠΕ Βάμου με το Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς που περιλάμβανε κοινές παρεμβάσεις ενημερωτικού και εκπαιδευτικού χαρακτήρα σε δεκάδες σχολεία για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την πλούσια χλωρίδα, την πανίδα και τον πολιτισμό των Λευκών Ορέων.

•      Συνεργασίες με επιστημονικούς φορείς όπως π.χ. το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο, με το οποίο το ΚΠΕ Βάμου συνεργάζεται τόσο σε Σεμινάρια όσο και στα πλαίσια του Περιφερειακού Δικτύου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Ένας κήπος στο σχολείο μου» για την προβολή της πλούσιας χλωρίδας των Λευκών Ορέων και την ανάγκη προστασίας της τοπικής βιοποικιλότητας.

•      Δημιουργία Δικτύων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης όπως πχ για τους Σχολικούς Κήπους ή για τα Σπήλαια που συντονίζονται από το ΚΠΕ Βάμου, με τη συμμετοχή μαθητών κι εκπαιδευτικών από την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, την Κρήτη ή την Ελλάδα, προωθώντας την ανάγκη σεβασμού της φύσης και αναδεικνύοντας τη σημασία προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000. Κι άλλα ΚΠΕ συντονίζουν Δίκτυα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που αφορούν προστατευόμενες περιοχές όπως πχ το ΚΠΕ Ανωγείων για τα Γεωπάρκα, στα οποία εντάσσεται κι ο Ψηλορείτης.

ΠΗΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ

Οι παραπάνω προσπάθειες των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης θα μπορούσαν να ενισχυθούν με:

• Επιπλέον προσωπικό στα ΚΠΕ: Ο νέος νόμος που αναμένεται να κατατεθεί στη Βουλή για ψήφιση προβλέπει 5 – 9 εκπαιδευτικούς σε κάθε ΚΠΕ, τους προσθέτει όμως και το αντικείμενο της Αγωγής Υγείας και των Πολιτιστικών, αλλάζοντας και το όνομά τους σε Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία. Ελπίζουμε ότι αυτή η προσθήκη δε θα λειτουργήσει σε βάρος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης αναιρώντας αναγκαία στελέχωση με επιπλέον προσωπικό των Κέντρων.
• Δημιουργία και άλλων ΚΠΕ: Εάν πχ υπήρχε ένα ΚΠΕ σε κάθε Δήμο, με στελέχωσή τους με εκπαιδευτικούς από το Υπουργείο και κάλυψη των λειτουργικών αναγκών τους από Υπουργείο, Δήμο και ευρωπαϊκά κονδύλια, θα μπορούσαν να γίνουν πολύ περισσότερα προγράμματα ευαισθητοποίησης μαθητών, εκπαιδευτικών και πολιτών σε όλους τους Δήμους, συμβάλλοντας τόσο στην προστασία των περιοχών NATURA 2000 όσο και στην αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου.
• Επιπλέον χρηματοδότηση των ΚΠΕ: Αυτή θα μπορούσε, σε συνδυασμό με την επιπλέον στελέχωση, να συμβάλλει στον πολλαπλασιασμό των προγραμμάτων και των δράσεων που αφορούν την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και τις περιοχές NATURA 2000, πολλαπλασιάζοντας έτσι και τα αποτελέσματα.
• Δημιουργία προγραμμάτων εθελοντικής εργασίας νέων, αξιοποιώντας σχετικά ευρωπαϊκά κονδύλια από το πρόγραμμα Erasmus+ για τη Νεολαία και την Εθελοντική Εργασία. Είχε κάνει κάποιες τέτοιες  προσπάθειες στο παρελθόν ο Φορέας Διαχείρισης της Σαμαριάς.
• Χρηματοδότηση από την Περιφέρεια και τους Δήμους εκπαιδευτικών επισκέψεων σχολικών περιβαλλοντικών ομάδων στις περιοχές NATURA 2000: Σήμερα, λόγω της οικονομικής κρίσης, αρκετά σχολεία ακυρώνουν τις εκδρομές τους εξαιτίας της οικονομικής αδυναμίας των μαθητών. Η στήριξη της Περιφέρειας και των Δήμων θα μπορούσε να καθιερώσει τις εκπαιδευτικές επισκέψεις σχολικών περιβαλλοντικών ομάδων στις κοντινές τους περιοχές NATURA 2000, καλύπτοντας πχ το κόστος μετακίνησης των μαθητών. Αυτό θα μπορούσε να γίνει και στα πλαίσια της λειτουργίας τοπικών Δικτύων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
• Χρηματοδότηση από δημόσιους φορείς (Υπουργείο, Περιφέρεια, Δήμους) των προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης: Αυτή η χρηματοδότηση καταργήθηκε στην αρχή της οικονομικής κρίσης. Εάν όμως βλέπουμε τις περιοχές NATURA 2000 και την προστασία του περιβάλλοντος ως εργαλείο για την ανάκαμψη τόσο της κοινωνίας όσο και της οικονομίας σε άλλη βάση, τότε οφείλουμε να χρηματοδοτήσουμε με δημόσια κονδύλια τόσο τα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των σχολείων όσο και συγκεκριμένα τις εκπαιδευτικές επισκέψεις των μαθητών σε περιοχές NATURA 2000

* Η εισήγηση αυτή παρουσιάστηκε από τον Υπεύθυνο του Κέντρου Περιβαλλοντικής ΕκπαίδευσηςΒ΄ Βάμου Φώτη Ποντικάκη στο Συνέδριο της Περιφέρειας Κρήτης για τις Περιοχές NATURA 2000 που έγινε στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου (Μεγάλο Αρσενάλι) στο Ενετικό Λιμάνι των Χανίων στις 10-11 Μαϊου 2018.