Ημέρα Βιοποικιλότητας 2020

Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι απώλεια για την ανθρωπότητα. Πάνω από 80% της διατροφής των ανθρώπων προέρχεται από φυτά. 80% των ανθρώπων ζουν σε αγροτικές περιοχές κι αναπτυσσόμενες χώρες που βασίζονται σε παραδοσιακά φάρμακα προερχόμενα από φυτά για την υγεία τους. Η απώλεια της; Βιοποικιλότητας μπορεί να επεκτείνει τις ζωονόσους- επιδημίες που μεταδίδονται από ζώα σε ανθρώπους. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι εργαλείο για την καταπολέμηση πανδημιών όπως αυτές με τους κορονοϊούς.

Η φετινή Ημέρα Βιοποικιλότητας σημαδεύεται από το τέλος της Δεκαετίας του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα (2011-2020) και την αρχή της Δεκαετίας για την Επιστήμη των Ωκεανών και την Βιώσιμη Ανάπτυξη (2021-2030) και της Δεκαετίας του ΟΗΕ για την Αποκατάσταση των Οικοσυστημάτων.

Ο όρος «βιολογική ποικιλότητα» ή «βιοποικιλότητα» αναφέρεται στην ποικιλία των μορφών της ζωής: τα φυτά, τα ζώα και τους μικροοργανισμούς, τα γονίδια που περιέχουν και τα οικοσυστήματα που σχηματίζουν.

Η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα είναι το διεθνές νομικό μέσο για τη «διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας, την αειφόρο χρήση των συνιστωσών της και τη δίκαιη και ισότιμη κατανομή των ωφελειών που προκύπτουν από τη χρήση των γενετικών πόρων» και έχει κυρωθεί από 196 κράτη.

Μία πρόσφατη έκθεση (report into the impact of humans on nature) δείχνει ότι ένα εκατομμύριο είδη ζώων και φυτών απειλούνται τώρα με εξαφάνιση σε όλο τον κόσμο. Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει το έργο 400 εμπειρογνωμόνων από 50 χώρες, συντονισμένο από την Πλατφόρμα Διακυβερνητικής Επιστημονικής Πολιτικής για τη Βιοποικιλότητα και τις Υπηρεσίες Οικοσυστημάτων (IPBES).

Η Παγκόσμια Ημέρα Βιοποικιλότητας έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, η οποία φιλοξενεί ένα από τα σημαντικότερα αποθέματα Βιολογικής Ποικιλότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πλούτος των ειδών άγριας χλωρίδας και πανίδας και  η ποικιλία των τύπων οικοτόπων που υπάρχουν στη χώρα μας, ως αποτέλεσμα της πολυποίκιλης γεωμορφολογίας, των διάφορων κλιματικών τύπων και της συνεύρεσης ειδών από τρεις διαφορετικές ηπείρους, την κατατάσσουν στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την υψηλότερη Βιοποικιλότητα.

Στην Ελλάδα καταγράφονται περισσότερα από 6000 είδη και υποείδη φυτών (πολλά από τα οποία ενδημικά), περισσότερα από 400 είδη πουλιών (φωλεάζοντα, μεταναστευτικά, διαχειμάζοντα), δεκάδες είδη θηλαστικών, μεταξύ των οποίων είδη που έχουν εξαφανιστεί από πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η καφέ αρκούδα και το αγριόγιδο), και 27.000 ασπόνδυλα, μεταξύ των οποίων 4.000 ενδημικά, ενώ υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 15.000 ασπόνδυλα, που δεν έχουν ακόμα καταγραφεί.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να κάνουμε στη σημαντική βιοποικιλότητα της Κρήτης: Πάνω από 1.800 είδη φυτών, ανάμεσά τους η απειλούμενη αμπελιτσιά (όταν η Γερμανία με έκταση 43 φορές μεγαλύτερη της Κρήτης έχει 2.500 είδη φυτών!)

Η σημαντική βιοποικιλότητα της Κρήτης και της Ελλάδας δημιουργεί και μεγάλες ευθύνες διατήρησης και προστασίας της, ενάντια σε καταστροφικά σχέδια και πρακτικές που απειλούν τη βιοποικιλότητα και μαζί με αυτήν, την υγεία μας, τη διατροφή μας, τον πολιτισμό και την οικονομία μας.

Ευρωπαϊκή Ημέρα NATURA 2000 και Ημέρα Υπαίθριας Εκπαίδευσης

 

Δύο σημαντικές Ημέρες συμπίπτουν σήμερα, 21 Μαΐου: Η Ευρωπαϊκή Ημέρα NATURA 2000 και η Ημέρα Υπαίθριας Εκπαίδευσης. Έρχονται να συμπληρώσουν η μία την άλλη, η μεν Ημέρα NATURA 2000 να αναδείξει τους σημαντικούς προστατευόμενους βιότοπους της Ευρώπης, η δε Ημέρα Υπαίθριας Εκπαίδευσης είναι μια παγκόσμια Ημέρα Δράσης και προώθησης της εκπαίδευσης στην ύπαιθρο, κάτι που μπορεί και πρέπει να γίνεται, σε μικρές ομάδες, και σε περιοχές NATURA 2000.

Η Ευρωπαϊκή Ημέρα NATURA 2000 ορίστηκε η 21^η Μαΐου γιατί την ημέρα αυτή το 1992 εγκρίθηκαν τόσο η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους Οικοτόπους όσο και το πρόγραμμα LIFE. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους Οικοτόπους μαζί με την Οδηγία για την Προστασία των Πουλιών έγιναν η βάση για τη δημιουργία του Δικτύου NATURA 2000 για τις Προστατευόμενες Περιοχές της Ευρώπης. Το 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών όρισαν την 21^η Μαΐου ως «Ευρωπαϊκή Ημέρα NATURA 2000”.

Στις περιοχές NATURA 2000 περιλαμβάνονται πολύ σημαντικές φυσικές περιοχές στη χώρα μας γιατί είναι βιότοποι σπάνιων και απειλούμενων ειδών ζώων (πχ ο γυπαετός σε ορεινές περιοχές των Χανίων ή η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta στη Ζάκυνθο αλλά και σε βόρειες ακτές των Χανίων) και φυτών (όπως αρωματικά φυτά και άλλα σπάνια είδη φυτών στα Λευκά Όρη), αποτελούν «φαρμακεία της φύσης» προσφέροντάς μας πολύτιμους φυσικούς πόρους αλλά και τα αποθέματα του νερού των Χανίων πχ που προέρχονται από τα Λευκά Όρη και διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο τόσο στην οικολογική ισορροπία όσο και στην οικονομία, τη γεωργία, τον τουρισμό και τον πολιτισμό, καθώς συνδέονται με πλήθος μύθων, παραδόσεων, μνημείων και ιστορικών γεγονότων της τοπικής ιστορίας. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στις προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000 της Κρήτης (δείτε και βίντεο εδώ) και θα πάρει κι αρκετές ιδέες για εκπαιδευτικές εκδρομές και δραστηριότητες Υπαίθριας Εκπαίδευσης.

Κι επειδή αυτές οι περιοχές αντιμετωπίζουν πολλαπλούς κινδύνους καταστροφής από ανθρώπινες οικονομικές δραστηριότητες που ξεπερνούν τα όρια αντοχής τους, είναι σημαντικό, εκπαιδευτικοί, μαθητές και τοπική κοινωνία να τις γνωρίσουν μέσα από εκπαιδευτικές δράσεις, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην προστασία τους.

Η Ημέρα Υπαίθριας Εκπαίδευσης θα πρέπει να καθιερωθεί σε τακτική βάση, να αποτελέσει μια εναλλακτική πρόταση εκπαίδευσης με στόχο την επαφή των μαθητών με τη φύση σε εβδομαδιαία και καθημερινή τελικά βάση, προσφέροντας ηρεμία, μεγαλύτερη συμμετοχή των μαθητών στη μάθηση, ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και ενθάρρυνση της συνεργασίας σε ομάδες.

Πολλά μαθήματα μπορούν να γίνονται έξω στη φύση (αλλά και σε ελεύθερους χώρους του σχολείου ή της γειτονιάς) συνδέοντας το σχολείο με τη φύση.

Πολλές εκπαιδευτικές δραστηριότητες μπορούν να υλοποιηθούν στη φύση (αλλά και σε πολιτιστικούς χώρους όπως πχ στην Παλιά Πόλη των Χανίων για την οποία υπάρχει κι εφαρμογή για τάμπλετ ή κινητά από το ΚΠΕ Βάμου που μπορεί να αξιοποιηθεί) όπως πχ 

• η συλλογή φύλλων κι η δημιουργία φυτολογίου, 
• η δημιουργία σχολικού κήπου με αρωματικά φυτά ή λαχανικά, 
• η αναγνώριση φυτών (υπάρχουν ειδικές εφαρμογές για κινητά και τάμπλετ που βοηθάνε), 
• η παρατήρηση και φωτογράφιση πουλιών και φυτών, 
• η δημιουργία καλλιτεχνικών έργων με υλικά από τη φύση, 
• η ζωγραφική στη φύση, 
• η ηχογράφηση ήχων της φύσης κι η δημιουργία μιας «συμφωνίας της φύσης» ή μιας «ορχήστρας της φύσης», 
• η δημιουργική γραφή (ποιημάτων, επιστολών, άλλων κειμένων) έξω στη φύση, 
• η δημιουργία φυτικών χρωμάτων, η οικο-εκτύπωση (χρήση φυτών και λουλουδιών για εκτύπωση σε χαρτί ή ύφασμα) κ.ά.